Różyczka

Zapobieganie różyczce

Szczepienia przeciw różyczce

Podstawowym sposobem zapobiegania różyczce jest profilaktyka czynna, czyli uodpornienie poprzez szczepienia. Jest to metoda bezpieczna i skuteczna. Wprowadzono je, aby wyeliminować zachorowania na różyczkę wrodzoną i zapobiegać powikłaniom. W krajach, w których szczepienia są prowadzone od wielu lat i całkowicie finansowane przez państwo, od czasu ich wprowadzenia liczba zgłaszanych zachorowań oraz przypadków różyczki wrodzonej zmniejszyła się o ponad 99%. Przy rygorystycznych procedurach medycznych możliwa jest całkowita likwidacja chorobotwórczego wirusa z populacji.

W Polsce powszechne szczepienia przeciwko różyczce wprowadzono stosunkowo niedawno i dlatego ryzyko zachorowania niezaszczepionego dziecka jest nadal duże. Rocznie notuje się około 8-21 tysięcy zachorowań. Około 5% zaszczepionych dzieci zapada na różyczkę, ale objawy choroby są zdecydowanie łagodniejsze. Obecnie stosuje się szczepionkę skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce. Preparaty do szczepień zawierają żywe, zdolne do replikacji, atenuowane wirusy, tzn. zarazki o bardzo obniżonej zjadliwości. Preparat podaje się w postaci zastrzyku podskórnie lub domięśniowo. Szczepienie przeciwko różyczce jest obowiązkowe i oferowane wszystkim dzieciom w ramach programu szczepień ochronnych, których koszty pokrywane są z budżetu Ministra Zdrowia. Szczepienia przeprowadza się wg schematu:

  1. Pierwotne aplikowane w 13-14 miesiącu życia.
  2. Uzupełniające aplikowanie w 10 roku życia.

Szczególną opieką objęte są dziewczynki, które w przypadku pominięcia dawki uzupełniającej szczepi się przez kolejne dwa lata. Dzieci mogą być szczepione nawet, jeśli chorowały na odrę, ślinkę lub różyczkę. Stwierdzenie objawów choroby nie jest gwarancją zachorowania, a przebyta choroba nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia.

Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce poleca się również osobom niezaszczepionym w ramach programu szczepień obowiązkowych, młodym kobietom pracującym z małymi dziećmi oraz kobietom w wieku rozrodczym, jeśli od szczepienia podstawowego minęło 10 lat. Poleca się również szczepienie kobietom, które urodziły dziecko z różyczką wrodzoną. Szczepienia zalecane nie są refundowane.

Szczepionka przeciwko różyczce zawiera żywe wirusy i dlatego nie zaleca się szczepienia osób z niedoborami odporności, w trakcie radio- lub chemioterapii lub podczas terapii kortykosteroidami. Przeciwwskazaniem są także ostre stany chorobowe lub zaostrzenia chorób przewlekłych oraz nadwrażliwość na składniki szczepionki. Nie należy szczepić przez 3-11 miesięcy po przyjmowaniu leczenia preparatami krwi (krwią, osoczem, immunoglobulinami). Należy unikać podawania preparatów krwi po szczepieniu, a jeśli taka sytuacja wystąpi, szczepienie musi zostać powtórzone w odpowiednim terminie. Przy stosowaniu szczepionek „żywych” powinno się zachować co najmniej czterotygodniowy odstęp pomiędzy podaniem innych „żywych” szczepionek. Pomimo że zajście w ciążę w okresie 3 miesięcy od szczepienia nie zwiększa ryzyka wystąpienia wad wrodzonych u płodu, nie poleca się zachodzenia w ciążę co najmniej w ciągu czterech tygodni od szczepienia.

Przestrzeganie kalendarza szczepień chroni dzieci przed poważnymi chorobami. Jest to szczególnie ważne u dzieci, które:

  • chodzą do żłobków i przedszkoli,
  • mają starsze rodzeństwo uczęszczające do żłobka, przedszkola lub szkoły,
  • mają rodziców pracujących w szpitalu lub żłobku,
  • często podróżują i zmieniają otoczenie,
  • cierpią na chorobę przewlekłą wymagającą częstych wizyt w ośrodku zdrowia lub szpitalu.

Zdarza się, że po podaniu szczepionki występują reakcje niepożądane określane jako niepożądane odczyny poszczepienne. Większość z nich ma przebieg łagodny i nie wymaga specjalnego postępowania. Do częstych reakcji należą gorączka, złe samopoczucie i/lub odczyn skórny w miejscu wstrzyknięcia (zaczerwienienie, obrzęk, ból). Interwencji lekarskiej wymaga gorączka powyżej 39?C, która nie zmniejsza się po podaniu leków przeciwgorączkowych oraz wystąpienie innych objawów takich jak nadmierna senność, drgawki, duży niepokój u dziecka, trudny do uspokojenia lub długotrwały płacz, duży odczyn i bolesność w miejscu podania szczepionki.

Inne metody zapobiegania różyczce

Uodpornienie bierne (immunoprofilaktyka bierna) polega na podawaniu immunoglobuliny dożylnie nieuodpornionym kobietom ciężarnym, które miały kontakt z chorym na różyczkę. Jest to metoda potencjalnie zmniejszająca ryzyko zakażenia płodu. Uznaje się ją jednak za kontrowersyjną, gdyż nie eliminuje ryzyka zachorowania na różyczkę, ale jeśli zostanie zastosowana w ciągu 72 godzin, może teoretycznie działać ochronnie.

Nieswoistą metodą zapobiegania chorobie jest izolacja chorych. Dotyczy ograniczania kontaktu szczególnie z kobietami w wieku rozrodczym. Poleca się unikać kontaktów z chorymi na różyczkę nabytą do 7 dni po wystąpieniu wysypki, a z dziećmi chorymi na różyczkę wrodzoną do końca pierwszego roku życia lub uzyskania przez nie 2-krotnego ujemnego wyniku izolacji wirusa z nosogardzieli i moczu po 3 miesiącu życia. Dzieci, które leczone są z powodu zaćmy wrodzonej traktuje się jako potencjalnie zakaźne do ukończenia 3 roku życia.

Podczas planowania ciąży wykonuje się przesiewowe badania serologiczne u kobiet, u których nie ma udokumentowanych szczepień ochronnych. Jeśli w badaniu serologicznym nie wykrywa się odpowiedniego stężenia swoistych IgG, należy pilnie przeprowadzić szczepienia.

Rokowanie

U osób z prawidłową odpornością przebieg różyczki jest zazwyczaj łagodny i w większości przypadków po zakażeniu nabywa się odporność na całe życie. Rokowanie jest zdecydowanie gorsze w różyczce wrodzonej. Śmiertelność przekracza 15%. Choroba wywołuje trwałe, poważne następstwa.